Het Nederlandse strafrecht kent verschillende hoofdstraffen en bijkomende straffen. Van gevangenisstraf tot taakstraf en van geldboete tot rijontzegging. Dit artikel geeft een compleet overzicht.
Hoofdstraffen
De wet kent vier hoofdstraffen die zelfstandig kunnen worden opgelegd.
Overzicht hoofdstraffen
| Straf | Maximum | Bij |
|---|
| Gevangenisstraf | Levenslang of tijdelijk max. 30 jaar | Misdrijven |
| Hechtenis | 1 jaar 4 maanden | Overtredingen |
| Taakstraf | 240 uur | Misdrijven en overtredingen |
| Geldboete | 6 categorieën, max. €900.000 | Alle strafbare feiten |
Boetecategorieën
Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën (art. 23 Sr).
Categorieën (2024)
| Categorie | Maximum |
|---|
| 1e categorie | €480 |
| 2e categorie | €4.800 |
| 3e categorie | €9.600 |
| 4e categorie | €22.500 |
| 5e categorie | €90.000 |
| 6e categorie | €900.000 |
Bijkomende straffen
Naast hoofdstraffen kan de rechter bijkomende straffen opleggen.
Overzicht bijkomende straffen
- Ontzetting uit rechten: verlies van bepaalde rechten (bijv. kiesrecht)
- Verbeurdverklaring: afnemen van voorwerpen
- Openbaarmaking vonnis: publicatie van de uitspraak
- Ontzegging rijbevoegdheid: rijverbod
Voorwaardelijke straf
Een straf kan geheel of gedeeltelijk voorwaardelijk worden opgelegd. De verdachte krijgt een proeftijd en voorwaarden.
Algemene voorwaarde
De veroordeelde mag tijdens de proeftijd geen nieuwe strafbare feiten plegen.
Bijzondere voorwaarden
- Meldplicht bij reclassering
- Behandelverplichting
- Contactverbod
- Locatieverbod of -gebod
- Schadevergoeding aan slachtoffer
Maatregelen
Naast straffen kent het strafrecht maatregelen. Deze zijn niet gericht op vergelding maar op beveiliging of herstel.
Belangrijkste maatregelen
| Maatregel | Doel |
|---|
| TBS | Behandeling en beveiliging |
| PIJ-maatregel | Jeugdigen behandelen |
| Plaatsing psychiatrisch ziekenhuis | Korte behandeling |
| Ontneming wederrechtelijk voordeel | Afpakken criminele winst |
| Schadevergoedingsmaatregel | Slachtoffer schadeloos stellen |
Combinaties
Straffen en maatregelen kunnen worden gecombineerd.
Voorbeelden
- Gevangenisstraf + voorwaardelijke straf
- Gevangenisstraf + TBS
- Taakstraf + geldboete
- Gevangenisstraf + ontneming
Veelgestelde vragen
Wat gebeurt er als ik verdacht ben van een misdrijf?
Je hebt recht op juridische hulp, je kunt zwijgen, en de politie moet je rechten uitleggen. Verdacht zijn is niet hetzelfde als schuldig.
Hoe lang kan ik in voorarrest worden gehouden?
Maximaal 10 dagen zonder proces, daarna moet rechter voorarrest goedkeuren. Voorarrest mag niet onbeperkt duren.
Wat is het verschil tussen een misdrijf en overtreding?
Een misdrijf is ernstiger en kan met gevangenisstraf worden bestraft. Een overtreding kan met geldboete worden afgehandeld.
Heb ik recht op een advocaat?
Ja, je hebt altijd recht op juridische bijstand. Dit kan gratis zijn als je dit niet kunt betalen.
Kan ik in hoger beroep gaan?
Ja, je kunt tegen de uitspraak in beroep gaan bij het gerechtshof.
## Veelgestelde vragen
**Hoe lang duurt een gevangenisstraf maximaal in Nederland?**
In Nederland kan een tijdelijke gevangenisstraf maximaal 30 jaar duren. Daarnaast bestaat er levenslange gevangenisstraf, die in de praktijk vaak neerkomt op 25 tot 30 jaar detentie. Voor minder ernstige misdrijven gelden kortere maximale straffen, afhankelijk van het delict. Bij overtredingen wordt geen gevangenisstraf opgelegd, maar hechtenis (maximaal 1 jaar en 4 maanden).
**Wat is het verschil tussen een taakstraf en een geldboete?**
Een taakstraf is onbetaald werk (max. 240 uur) dat je verricht in je vrije tijd, zoals schoonmaken of tuinieren. Een geldboete is een financiële straf die varieert van €480 (categorie 1) tot €900.000 (categorie 6). Een taakstraf wordt vaak opgelegd bij lichtere vergrijpen of als alternatief voor korte vrijheidsstraffen, terwijl een geldboete vaker bij overtredingen of financiële delicten wordt gebruikt.
**Kan ik een rijontzegging krijgen zonder dat ik in de gevangenis kom?**
Ja, een rijontzegging is een bijkomende straf en kan los van andere straffen worden opgelegd. Dit gebeurt vaak bij verkeersdelicten zoals rijden onder invloed, te hard rijden of door rood licht rijden. De duur van de ontzegging hangt af van de ernst van het delict en kan variëren van enkele dagen tot meerdere jaren.
**Wat houdt een voorwaardelijke straf precies in?**
Een voorwaardelijke straf betekent dat je de straf niet direct hoeft uit te zitten, maar dat je je tijdens een proeftijd (meestal 2 jaar) aan bepaalde voorwaarden moet houden. Je mag bijvoorbeeld geen nieuwe strafbare feiten plegen, moet je melden bij de reclassering of een behandeling volgen. Als je je niet aan de voorwaarden houdt, kan de rechter alsnog besluiten de straf alsnog ten uitvoer te leggen.
**Wat is TBS en wanneer wordt dit opgelegd?**
TBS (Ter Beschikkingstelling) is een maatregel die wordt opgelegd als iemand een ernstig delict heeft gepleegd en verminderd toerekeningsvatbaar is door een psychische stoornis. Het doel is behandeling en beveiliging van de samenleving. TBS duurt minimaal 2 jaar en kan telkens met 1 of 2 jaar worden verlengd. Tijdens TBS verblijf je in een forensisch psychiatrische kliniek.
**Hoe wordt bepaald welke boetecategorie van toepassing is?**
De boetecategorie wordt bepaald door de ernst van het delict en staat vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht. Lichtere overtredingen vallen in lagere categorieën (bijv. categorie 1: €480), terwijl ernstige misdrijven zoals fraude of geweldsdelicten in hogere categorieën vallen (bijv. categorie 6: €900.000). De rechter kan binnen de maximale grenzen van de categorie de hoogte van de boete bepalen.
**Kan ik een combinatie van straffen krijgen voor één delict?**
Ja, de rechter kan meerdere straffen en maatregelen combineren. Bijvoorbeeld: een gevangenisstraf met een geldboete, of een taakstraf met een rijontzegging. Ook kunnen hoofdstraffen gecombineerd worden met bijkomende straffen of maatregelen zoals TBS of ontneming van wederrechtelijk voordeel. De combinatie hangt af van de aard en ernst van het delict.
### TL;DR
Het Nederlandse strafrecht kent hoofdstraffen (zoals gevangenisstraf, taakstraf en geldboetes), bijkomende straffen (zoals rijontzegging) en maatregelen (zoals TBS). Straffen kunnen voorwaardelijk worden opgelegd en gecombineerd worden. De hoogte van straffen hangt af van de ernst van het delict en is wettelijk gemaximeerd.
### Key Takeaways
- Gevangenisstraf kan maximaal 30 jaar duren (of levenslang), terwijl hechtenis bij overtredingen maximaal 1 jaar en 4 maanden bedraagt.
- Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën, variërend van €480 (categorie 1) tot €900.000 (categorie 6).
- Een voorwaardelijke straf betekent dat je de straf niet direct hoeft uit te zitten, mits je je aan de proeftijdvoorwaarden houdt.
- Bijkomende straffen zoals rijontzegging of ontneming van rechten kunnen los van hoofdstraffen worden opgelegd.
- Maatregelen zoals TBS of ontneming van wederrechtelijk voordeel zijn gericht op behandeling of herstel, niet op bestraffing.