Gevangenisstraf

Gevangenisstraf is de zwaarste straf in het Nederlandse strafrecht. Van enkele weken tot levenslang: de rechter bepaalt de duur op basis van de ernst van het feit en persoonlijke omstandigheden.

Wat is gevangenisstraf?

Gevangenisstraf is vrijheidsbeneming in een penitentiaire inrichting. Het is de zwaarste hoofdstraf en alleen mogelijk bij misdrijven.

Kenmerken

Aspect	Beschrijving
Type delict	Alleen bij misdrijven
Minimum	1 dag
Maximum tijdelijk	30 jaar
Levenslang	Mogelijk bij moord en terrorisme

Duur van de gevangenisstraf

De rechter bepaalt de strafmaat binnen het wettelijk kader.

Strafmaxima voorbeelden

Delict	Maximum
Eenvoudige diefstal	4 jaar
Zware mishandeling	8 jaar
Doodslag	15 jaar
Moord	Levenslang of 30 jaar

Voorwaardelijke invrijheidstelling (VI)

Bij gevangenisstraffen langer dan 1 jaar komt de veroordeelde voorwaardelijk vrij na tweederde van de straf.

Regeling

• Automatisch na 2/3 van de straf
• Onder algemene voorwaarde (geen delicten)
• Mogelijke bijzondere voorwaarden
• Proeftijd: restant van de straf + eventueel extra
• VI kan worden uitgesteld of achterwege blijven

Levenslange gevangenisstraf

Levenslang is in Nederland daadwerkelijk levenslang, maar er is sinds 2017 een herbeoordeling.

Herbeoordeling

• Na 25 jaar is herbeoordeling mogelijk
• Toets op resocialisatie en recidivegevaar
• Eventuele omzetting naar tijdelijke straf
• Gebaseerd op EHRM-rechtspraak

Detentie

Gevangenisstraf wordt uitgezeten in een penitentiaire inrichting (PI).

Regimes

• Huis van bewaring: voor voorlopige hechtenis
• Gevangenis: voor veroordeelden
• Beperkt beveiligd: meer vrijheden
• Zeer beperkt beveiligd: overgang naar vrijheid

Aftrek voorarrest

Tijd in voorlopige hechtenis wordt afgetrokken van de gevangenisstraf (art. 27 Sr).

Strafonderbreking en verlof

Tijdens de detentie zijn verlof en strafonderbreking mogelijk.

Vormen

• Algemeen verlof (na deel straf)
• Incidenteel verlof (bijzondere omstandigheden)
• Strafonderbreking (maximaal 3 maanden)

Veelgestelde vragen

Wat gebeurt er als ik verdacht ben van een misdrijf?

Je hebt recht op juridische hulp, je kunt zwijgen, en de politie moet je rechten uitleggen. Verdacht zijn is niet hetzelfde als schuldig.

Hoe lang kan ik in voorarrest worden gehouden?

Maximaal 10 dagen zonder proces, daarna moet rechter voorarrest goedkeuren. Voorarrest mag niet onbeperkt duren.

Wat is het verschil tussen een misdrijf en overtreding?

Een misdrijf is ernstiger en kan met gevangenisstraf worden bestraft. Een overtreding kan met geldboete worden afgehandeld.

Heb ik recht op een advocaat?

Ja, je hebt altijd recht op juridische bijstand. Dit kan gratis zijn als je dit niet kunt betalen.

Kan ik in hoger beroep gaan?

Ja, je kunt tegen de uitspraak in beroep gaan bij het gerechtshof.

## Veelgestelde vragen **Hoe wordt de duur van mijn gevangenisstraf bepaald?** De rechter bepaalt de strafduur binnen wettelijke grenzen, gebaseerd op de ernst van het delict, je persoonlijke omstandigheden (zoals eerdere veroordelingen) en eventuele verzachtende factoren. Bijvoorbeeld: diefstal kan tot 4 jaar opleveren, terwijl moord levenslang of 30 jaar kan betekenen. De rechter houdt ook rekening met voorarrest, dat van de totale straf wordt afgetrokken. **Wanneer kom ik in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling?** Bij een straf langer dan 1 jaar kom je automatisch vrij na tweederde van de straf, mits je je aan de voorwaarden houdt (zoals geen nieuwe delicten plegen). De proeftijd duurt tot het einde van je oorspronkelijke straf plus eventueel extra tijd. De rechter kan de invrijheidstelling uitstellen of weigeren bij ernstige overtredingen. **Wat houdt levenslange gevangenisstraf precies in?** Levenslang betekent in Nederland daadwerkelijk levenslang, maar sinds 2017 is er na 25 jaar een herbeoordeling mogelijk. Hierbij wordt gekeken naar je gedrag, resocialisatie en recidivegevaar. De straf kan dan worden omgezet in een tijdelijke straf. Dit is gebaseerd op Europese rechtspraak (EHRM). **Kan ik tijdens mijn detentie verlof krijgen?** Ja, onder bepaalde voorwaarden. Je kunt algemeen verlof krijgen na een deel van je straf, of incidenteel verlof bij bijzondere omstandigheden (zoals een begrafenis). Strafonderbreking is ook mogelijk, maar maximaal voor 3 maanden. Dit wordt altijd individueel beoordeeld door de reclassering en justitie. **Wat zijn de verschillende regimes in de gevangenis?** Er zijn verschillende regimes, afhankelijk van je situatie: een huis van bewaring (voor voorlopige hechtenis), een reguliere gevangenis (voor veroordeelden), een beperkt beveiligd regime (met meer vrijheden) en een zeer beperkt beveiligd regime (als voorbereiding op vrijlating). Het regime wordt bepaald op basis van je gedrag en risico. **Hoe werkt aftrek van voorarrest?** De tijd die je in voorarrest hebt doorgebracht, wordt volledig afgetrokken van je uiteindelijke gevangenisstraf (artikel 27 Sr). Bijvoorbeeld: als je 6 maanden voorarrest hebt gehad en 2 jaar krijgt, hoef je nog maar 1,5 jaar uit te zitten. Dit geldt alleen voor de tijd die je daadwerkelijk in hechtenis hebt gezeten. **Wat gebeurt er als ik tijdens mijn proeftijd een nieuw delict pleeg?** Als je tijdens je voorwaardelijke invrijheidstelling een nieuw delict pleegt, kan de rechter je terugsturen naar de gevangenis om de rest van je oorspronkelijke straf uit te zitten. Daarnaast loop je het risico op een nieuwe straf voor het nieuwe delict. De rechter beslist of je proeftijd wordt verlengd of beëindigd. ### TL;DR Gevangenisstraf is de zwaarste straf in Nederland, variërend van 1 dag tot levenslang. De rechter bepaalt de duur op basis van het delict en persoonlijke omstandigheden. Bij straffen langer dan 1 jaar kom je na tweederde vrij, mits je je aan de voorwaarden houdt. Levenslang kan na 25 jaar worden herbeoordeeld. ### Key Takeaways - Gevangenisstraf geldt alleen voor misdrijven, niet voor overtredingen. - Voorwaardelijke invrijheidstelling is mogelijk na tweederde van de straf (bij straffen >1 jaar). - Levenslange gevangenisstraf kan na 25 jaar worden herbeoordeeld. - Voorarrest wordt altijd afgetrokken van de uiteindelijke straf. - Tijdens detentie zijn verschillende regimes en verlofmogelijkheden van toepassing.